Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μεγάλη συζήτηση γύρω από τον όρο «κυκλική οικονομία» και τον ρόλο της στην βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Τι πραγματικά όμως εννοούμε με τον όρο αυτό;
Για να γίνει πιο κατανοητή η έννοια της κυκλικής οικονομίας ας δούμε πρώτα πως είναι οργανωμένη η παγκόσμια οικονομία σήμερα. Το οικονομικό μοντέλο που ακολουθούν οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι το λεγόμενο «γραμμικό μοντέλο», το οποίο αποτελείται από τέσσερα απλά βήματα: προμήθεια, παραγωγή προϊόντων, κατανάλωση προϊόντων, απορρίμματα. Η ροή της ύλης στο σύστημα είναι γραμμική, δηλαδή έχει αρχή και τέλος. Το κλασσικό αυτό οικονομικό μοντέλο είναι υπεύθυνο για τα περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, όπως η εξάντληση των φυσικών πόρων, η παραγωγή τεράστιου όγκου αποβλήτων και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Αντιθέτως, το κυκλικό οικονομικό μοντέλο είναι σχεδιασμένο εξαρχής ώστε να αποτρέψει και να αποκαταστήσει τα περιβαλλοντικά αυτά προβλήματα.
Η ροή της ύλης είναι κυκλική, δηλαδή παραμένει στο σύστημα για όσο το δυνατόν περισσότερο και εν τέλει ανακυκλώνεται.
Το πρώτο βήμα του μοντέλου είναι η προμήθεια των πρώτων υλών, είτε αυτές προέρχονται από ανακυκλωμένα υλικά είτε από ακατέργαστα. Το επόμενο βήμα είναι ο σχεδιασμός του προϊόντος, ο οποίος συνήθως γίνεται με σκοπό την εύκολη μετέπειτα αποσυναρμολόγηση ή επαναχρησιμοποίηση του. Στη συνέχεια έχουμε την παραγωγή, την κατανάλωση, την συλλογή με σκοπό την ανακατασκευή και την επαναχρησιμοποίηση. Ανάλογα με το προϊόν, τα τελευταία δύο βήματα μπορούν να επαναληφθούν αρκετές φορές με την προϋπόθεση ότι η αξία του προϊόντος παραμένει υψηλή. Το τελικό βήμα είναι η διαχείριση των απορριμμάτων και η ανακύκλωση.
Ο πυρήνας της φιλοσοφίας του οικονομικού αυτού μοντέλου είναι η διατήρηση της αξίας των πόρων και των προϊόντων σε ένα οικονομικό σύστημα, για όσο το δυνατό περισσότερο και η παράταση της διάρκειας ζωής τους με στόχο την ελαχιστοποίηση της παραγωγής αποβλήτων.
Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους: την ελάττωση της ποσότητας των υλικών που απαιτούνται ανά προϊόν, την παράταση της διάρκειας ζωής του προϊόντος και τέλος την ανακύκλωση. Παρόλο που η ανακύκλωση αποτελεί ένα από τα βήματα του κυκλικού οικονομικού μοντέλου, πολύ συχνά θεωρείται συνώνυμο του.
Είναι όμως η κυκλική οικονομία και η ανακύκλωση το ίδιο; Η απάντηση είναι όχι.
Η ανακύκλωση ενός προϊόντος οδηγεί στη διάσπασή του σε πρώτες ύλες με σκοπό τη παραγωγή ενός νέου προϊόντος. Αντιθέτως, στην κυκλική οικονομία το προϊόν σχεδιάζεται εξαρχής με σκοπό την μελλοντική ανακατασκευή και επαναχρησιμοποίηση του ως καινούργιο. Κάπως έτσι ο κύκλος ζωής του προϊόντος επεκτείνεται και η εισροή νέων πρώτων υλών στο σύστημα καθυστερεί.
Και αυτό ακριβώς είναι το νόημα της κυκλικής οικονομίας: η μείωση της σπατάλης των πόρων που χρησιμοποιούνται στην διαδικασία της παραγωγής ενός προϊόντος. Η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας προϋποθέτει την αναδιάταξη του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος όπως τα ξέρουμε σήμερα. Με την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας παρατηρούνται νέες καινοτομίες και τεχνολογίες, νέες νομοθεσίες και πολιτικές ενώ δημιουργούνται νέες αγορές και αύξηση θέσεων εργασίας. Η έννοια της ιδιοκτησίας αλλάζει και παρατηρείται η χρήση προϊόντων για την παροχή υπηρεσιών σε πολλαπλούς χρήστες, ακόμα και η πλήρης μετατροπή προϊόντων σε υπηρεσίες. Η σύλληψη και ο σχεδιασμός νέων προϊόντων γίνεται με σκοπό την διεύρυνση του κύκλου ζωής τους καθώς και την μετέπειτα ανακατασκευή και επαναχρησιμοποίηση τους. Δίνεται προτεραιότητα στη χρήση ανανεώσιμων πόρων, βιοαποικοδομήσιμων υλικών αλλά και στην παραγωγή ενέργειας από απόβλητα παραγωγικών διαδικασιών. Το σύνολο των χαρακτηριστικών αυτών, διατηρεί την ισορροπία μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και βιωσιμότητας, όπως ακριβώς οι αυτορρυθμιστικοί μηχανισμοί σε ένα κλειστό οικοσύστημα.
Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι το κυκλικό οικονομικό μοντέλο μιμείται την λειτουργία ενός κλειστού οικοσυστήματος. Το μέλλον της κυκλικής οικονομίας διαγράφεται ευοίωνο. Ήδη από το 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο δράσης για τη στήριξη της μετάβασης της Ευρώπης προς την κυκλική οικονομία και την προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Το σχέδιο δράσης προωθεί τη στενή συνεργασία των κρατών μελών και κάθε ενδιαφερόμενου φορέα, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών. Αποτελείται από 54 μέτρα – δράσεις, από την παραγωγή και την κατανάλωση μέχρι τη διαχείριση των αποβλήτων και την αγορά δευτερογενών πρώτων υλών. Πέντε χρόνια μετά, και οι 54 αυτές δράσεις έχουν πλέον υλοποιηθεί ή βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης, γεγονός που αποδεικνύει ότι η κυκλική οικονομία είναι εφικτή, αποτελεσματική και πάνω από όλα βιώσιμη.
Περισσότερες πληροφορίες:
ec.europa.eu/environment/circular-economy/first_circular_economy_action_plan
ec.europa.eu/environment/circular-economy
www.ellenmacarthurfoundation.org
Σας άρεσε το άρθρο; Μοιραστείτε το!
