Με το πέρασμα των χρόνων το φαινόμενο της αστικοποίησης στον πλανήτη μας γίνεται εντονότερο. Η όλο και αυξανόμενη συγκέντρωση του πληθυσμού στις μεγαλουπόλεις παίζει πρωταρχικό ρόλο στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, ενώ, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, έως το 2030 τουλάχιστον το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού θα βρίσκεται συγκεντρωμένο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Η απάντηση για το δυσοίωνο αυτό σενάριο είναι μια ιδέα που έρχεται από το παρελθόν και δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Ο λόγος για τις οικοκοινότητες.
Οικοκοινότητες ονομάζονται οι συνειδητές κοινωνίες που έχουν ως πρωταρχικό τους στόχο την βιωσιμότητα σε κοινωνικό, πολιτιστικό, οικονομικό και οικολογικό επίπεδο. Οργανωμένες γύρω από τη δομική ανεξαρτησία και τις συμμετοχικές διαδικασίες, οι οικοκοινότητες στοχεύουν στην ανάπλαση του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος, περιορίζοντας παράλληλα την υποβάθμισή του. Συνήθως απαριθμούν έως και 50 άτομα, ενώ οι μεγαλύτερες σε μέγεθος κοινωνίες χωρίζονται σε οικοχωριά (50-100 άτομα) και οικοδήμους (150- 2000+ άτομα). Μορφές οικοκοινότητας μπορούν να θεωρηθούν και οι αγροτουριστικές επιχειρήσεις αλλά και οι θρησκευτικές κοινότητες που ζουν με οικολογικές αρχές.
Οι οικοκοινότητες προσεγγίζουν την βιώσιμη ανάπτυξη ολιστικά και εστιάζουν και στις τέσσερις συνιστώσες της, την οικολογική, την κοινωνική, την οικονομική και την πολιτιστική ανάπτυξη. Η διατήρηση και η ανάπλαση του φυσικού περιβάλλοντος μπορεί να επιτευχθεί εύκολα με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ισχυρή κοινωνική και πολιτιστική συνείδηση, καθώς και οικονομικό κίνητρο σε συνδυασμό πάντα με την οικολογική συνείδηση.
Η ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Οικοχωριών (Global Ecovillage Network – GEN) το 1995, σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής για τις οικοκοινότητες. Παρόλο που η μορφή αυτή κοινωνικής οργάνωσης παρατηρείται καθ’ όλη την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, πότε δεν υπήρξε κάποιος παγκόσμιος φορέας για τον συντονισμό και την ανάπτυξη της ιδέας αυτής. Ο σκοπός του GEN είναι να φέρει σε επαφή τις οικοκοινότητες από όλο τον κόσμο καθώς και κυβερνητικούς φορείς, ακαδημαϊκούς, ακτιβιστές, επιχειρηματίες και να συντονίσει στρατηγικές και πολιτικές που θα οδηγήσουν στην καθολική μετάβαση του πλανήτη σε έναν βιώσιμο τρόπο ζωής. Το παγκόσμιο δίκτυο του GEN υποδιαιρείται σε πέντε τμήματα για τον τοπικό συντονισμό, τα δίκτυα της Λατινικής Αμερικής (Council pf Sustainable Settlements of Latin America – CASA), της Βόρειας Αμερικής (GEN North America – GENNA), της Αφρικής (GEN Africa), της Ευρώπης (GEN Europe) και της Ωκεανίας/Ασίας (GEN Oceania & Asia). Μέχρι στιγμής το δίκτυο αποτελείται από περίπου 10.000 οικοκοινότητες και ενεργά οικολογικά προγράμματα εκπαίδευσης παγκοσμίως, μέγεθος το οποίο υποδεικνύει τη θέληση για αλλαγή και στροφή σε πιο οικολογικό τρόπο ζωής.
Το 2015 ο ΟΗΕ θέσπισε την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, αποτελούμενη από 17 στόχους για την ευημερία του πλανήτη. Ο στόχος με αριθμό 11 για τις βιώσιμες πόλεις και κοινότητες αποτελεί και πρωταρχικό στόχο του GEN. Για την επίτευξη του, ο οργανισμός έχει θεσπίσει πέντε προγράμματα: τη δημιουργία, την ανάπτυξη, την επισκευή και τη στήριξη των οικοκοινοτήτων καθώς και την πράσινη εκπαίδευση. Εκτιμάται ότι με την συλλογική προσπάθεια και τον συνδυασμό των παραπάνω προγραμμάτων, η μετάβαση των πόλεων σε βιώσιμες είναι παραπάνω από εφικτή και αποβλέπει σε ένα κόσμο όπου κάθε κοινωνία θα είναι οργανωμένη με βάση τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα οικοκοινότητας βρίσκεται στην Ισπανία, στα Πυρηναία όρη κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία. Ο λόγος για το Lakabe, ένα από τα πιο παλιά και διάσημα οικοχωριά που ιδρύθηκε το 1979. Οι κάτοικοι του εποίκησαν το εγκαταλελειμμένο μέχρι τότε χωριό και ίδρυσαν μια ενεργειακά και διατροφικά αυτάρκη αγροτική κοινότητα που μέχρι σήμερα καταφέρνει να λειτουργεί εναρμονισμένη με το περιβάλλον. Τα έσοδα του χωριού προέρχονται από την πώληση τροφίμων και προϊόντων δικής τους παραγωγής αλλά και από εργαστήρια και σεμινάρια που διοργανώνουν.
Ένα ακόμα σημαντικό παράδειγμα είναι η θρησκευτική οικοκοινότητα Ndem στη Σενεγάλη. Η Ndem ιδρύθηκε το 1984 στη περιοχή Σαχέλ, μια λωρίδα γόνιμης γης ακριβώς κάτω από την έρημο Σαχάρα. Η περιοχή αυτή είναι γνωστή για την μονοκαλλιέργεια φιστικιού που την δεκαετία του 1980 σε συνδυασμό με αλλαγές στο κλίμα οδήγησε σε μεγάλη ξηρασία και στην ερήμωση της. Από το 1984 και την ίδρυση της Ndem η περιοχή έχει αποκατασταθεί πλήρως και έχει μετατραπεί σε πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης, χρησιμοποιώντας 100% ηλιακή ενέργεια, παράγοντας βιοκαύσιμα από τα απόβλητα επεξεργασίας φιστικιών αλλά και προστατεύοντας είδη προς εξαφάνιση.
Στην Ελλάδα παρατηρούνται κυρίως αγροτουριστικές επιχειρήσεις οι οποίες προσφέρουν ποικίλες δραστηριότητες οικολογικού χαρακτήρα. Μέχρι στιγμής σύμφωνα με τον GEN υπάρχουν 13 επίσημα καταγεγραμμένες οικοκοινότητες, αριθμός που στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερος, αν συμπεριλάβουμε τα ανεπίσημα στοιχεία.
Σύμφωνα με την αισιόδοξη εκτίμηση του GEN, η μετάβαση σε ένα πιο οικολογικό τρόπο ζωής σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι αρχές των οικοκοινοτήτων μπορούν να εφαρμοστούν και σε μεγαλύτερη κλίμακα, όπως οι οικοπόλεις (ecocities), δημιουργώντας μεγαλύτερο αντίκτυπο με γρηγορότερα αποτελέσματα.
Λαμβάνοντας υπόψιν τις ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας τους τελευταίους μήνες και δεδομένου του ρόλου της τεχνολογίας στην καθημερινότητα μας, η εργασία από το σπίτι γίνεται όλο και πιο δημοφιλής. Το μοντέλο αυτό εργασίας παρέχει στους εργαζόμενους την δυνατότητα να επιλέξουν τον τόπο αλλά και τον τρόπο διαμονής τους. Χωρίς το πρόβλημα εύρεσης εργασίας στην επαρχία, το ποσοστό των ανθρώπων που δύνανται να συμμετέχουν σε μια οικοκοινότητα αυξάνεται. Αυτό θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη των οικοκοινοτήτων και γενικότερα στην στροφή σε μια πιο οικολογική καθημερινότητα.
Interactive map
www.ecovillage.org/projects/map/
Μαρία Παπαβασιλείου,
Περιβαλλοντολόγος
Σας άρεσε το άρθρο; Μοιραστείτε το!
