Στις 20 Μαΐου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας και ορίστηκε για να συμπίπτει με την
γέννηση του πρωτοπόρου μελισσοκόμου και ζωγράφου Άντον Γιάνσα. Αυτό το μικρό έντομο, που προκαλεί φόβους και άσχημες αναμνήσεις σε κάποιους, είναι εξαιρετικά σημαντικός κρίκος της οικολογικής αλυσίδας.
Τα πρώτα είδη της σημερινής μελιτοφόρας μέλισσας (γένος Apis) εμφανίστηκαν περίπου 30
εκατομμύρια χρόνια πριν στον πλανήτη μας, και σήμερα υπάρχουν περίπου 20 χιλιάδες είδη.
Συγγενικές μορφές μελισσοειδών εμφανίστηκαν πριν 120 εκατομμύρια χρόνια, πολύ πριν την
εμφάνιση των λουλουδιών. Οι μέλισσες ζουν σε μεγάλες κοινωνίες και ένα μελίσσι μπορεί να έχει ως και 50 χιλιάδες μέλισσες, από τις οποίες μόνο μία είναι η βασίλισσα. Αυτή είναι υπεύθυνη για την αναπαραγωγή, γεννώντας ως και 2 χιλιάδες αυγά την ημέρα, τα οποία γονιμοποιούνται από τις αρσενικές μέλισσες, τους κηφήνες. Υπεύθυνες για όλες τις άλλες δουλειές -το χτίσιμο της κυψέλης, τη συλλογή της γύρης- είναι οι θηλυκές μέλισσες, οι εργάτριες. Στη διάρκεια της ζωής της, η μία εργάτρια μέλισσα φτιάχνει μόλις 1/12 του γλυκού του κουταλιού μέλι. Για να παραχθεί περίπου μισό κιλό μέλι, χρειάζεται να συλλεχθεί γύρη από 2 εκατομμύρια λουλούδια.
Οι μέλισσες είναι από τους καλύτερος επικονιαστές των φυτών και των λουλουδιών. Οι
μικροσκοπικές τρίχες που βρίσκονται στο σώμα τους παγιδεύουν μέρος της γύρης από διάφορα άνθη. Έτσι, αφού καταναλώσουν ένα ποσοστό της γύρης οι ίδιες, μεταφέρουν την γύρη στα άνθη συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναπαραγωγή τους. Πιστεύεται μάλιστα ότι τα λουλούδια εξελίχθηκαν ώστε τα χρώματα και τα αρώματά τους να προσελκύουν τις μέλισσες. Όλα αυτά τις καθιστούν εξαιρετικά σημαντικές για την βιοποικιλότητα των ανθοφόρων φυτών. Πιο συγκεκριμένα, περισσότερο από το 80% των ανθοφόρων φυτών παγκοσμίως αναπαράγονται μόνο με τη βοήθεια επικονιαστών, όπως οι μέλισσες. Το 35% παγκοσμίως σχετίζεται με αναπαραγωγή φυτών αγροτικής καλλιέργειάς.
Η σημαντικότητα των μελισσών ήταν γνωστή ήδη από την αρχαιότητα, ωστόσο σήμερα ο
πληθυσμός τους κινδυνεύει. Η Διακυβερνητική Επιστημονική Επιτροπή του ΟΗΕ για τη
Βιοποικιλότητα (IPBES) εκτιμά ότι οι πληθυσμοί των επικονιαστών έχουν μειωθεί ως και κατά 3/4 μόλις τα τελευταία 30 χρόνια! Πολλοί επιστήμονες θεωρούν πως μία κύρια αιτία είναι η χρήση κάποιων παρασιτοκτόνων, που οδηγούν ουσιαστικά στη δηλητηρίαση και έπειτα θάνατο των μελισσών. Παράλληλα, η εντεταμένη αγροτική καλλιέργεια δημιουργεί και τη δεύτερη αιτία, τις μονοκαλλιέργειες. Η έλλειψη πλούσιων οικοσυστημάτων, με ποικιλία στα είδη ανθοφόρων φυτών, οδηγεί σε μια μη ισορροπημένη θρεπτικά διατροφή στις μέλισσές. Αυτό τις καθιστά επιρρεπής σε μολύνσεις επικίνδυνες για την επιβίωσή τους.
Η κλιματική αλλαγή είναι ένας ακόμα παράγοντας της μείωσης του πληθυσμού των μελισσών. Ο Δρ. Kerr και η ομάδα του από το Πανεπιστήμιο της Οτάβα (University of Ottawa) μελέτησαν το 2015 την μείωση του πληθυσμού τριχωτών αγριομελισσών (bubble bee) στη Βόρεια Αμερική και Ευρώπη. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η μείωση παρατηρείται ήδη από το 1970, πριν δηλαδή την ευρεία χρήση των επιβλαβών παρασιτοκτόνων. Το συμπέρασμα της έρευνας είναι πως ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, λόγω της κλιματικής αλλαγής, οδηγεί σε πολλά φυτά και ζώα να μεταναστεύσουν σε βορειότερες περιοχές, αυτό δεν συμβαίνει με τις μέλισσες. Έτσι οι μέλισσες έχουν όλο και μικρότερες εκτάσεις για να ζήσουν. Ενδεικτικά, βάσει ιστορικών δεδομένων, οι τριχωτές αγριομέλισσες έχουν χάσει περίπου 320 χιλιόμετρα από τα νότια όρια της παλιότερης έκτασής τους. Μια αντίστοιχη μετανάστευση σε βορειότερες περιοχές, όμως, δεν παρατηρείται, χάνοντας έτσι εκτάσεις για τροφή και αναπαραγωγή. Η μείωση του πληθυσμού και των περιοχών που ζουν οι μέλισσες, της βιοθέσης τους, έχει σοβαρό αντίκτυπο σε παγκόσμιο επίπεδο. Με την περαιτέρω μείωση των μελισσών θα μπορούσαμε να έχουμε σοβαρό επισιτιστικό πρόβλημα. Μήλα, μούρα, αβοκάντο και άλλα φρούτα, ακόμα και λαχανικά όπως τα κρεμμύδια, αλλά και τα αμύγδαλα και ο καφές, χρειάζονται σε μεγάλο ποσοστό τις μέλισσες για την αναπαραγωγή τους. Συνεπώς θα μπορούσαμε να έχουμε μεγάλη μείωση και σε σημαντικά προϊόντα της διατροφής μας. Αλλά δεν θα ήμασταν μόνο εμείς επιζήμιοι μιας πιθανής εξαφάνισης των μελισσών. Πολλά ζώα, όπως πουλιά και αρκούδες, τρέφονται από τις μέλισσες και το μέλι. Έτσι, είναι πιθανό να επηρεαστούν άμεσα και να επηρεαστεί η βιοποικιλότητα πολλών περιοχών.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη προσπάθεια προστασίας των μελισσών. Η Ευρωπαϊκή
Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) προτείνει στους αγρότες την χρήση συγκεκριμένων παρασιτοκτόνων, ενώ πολλές χώρες προχωρούν σε ενεργές προσπάθειες συντήρησης βιοτόπων.
Πέρυσι, το 2022, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδότησε προγράμματα για την προστασία των
μελισσών σε όλο τον Ευρωπαϊκό χώρο. Αλλά και σε ατομικό επίπεδο, μπορούμε να βοηθήσουμε
τις μέλισσες με τις εξής ενέργειες:
-αγορά βιολογικών προϊόντων
-φύτευση λουλουδιών και φυτών
-αγορά μελιού από τοπικούς παραγωγούς
-απομάκρυνση και διάσωση μελισσοσμηνών και κυψελών από ειδικούς
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την βοήθεια προστασίας των μελισσών δείτε και το
ακόλουθο άρθρο: www.greenliving.gr/2019/05/19/bee-informed/
Πηγές:
https://honeybeenet.gsfc.nasa.gov/Honeybees/Basics.htm
https://www.fairplanet.org/story/the-risks-and-dangers-of-bee-extinction/
https://primebees.com/2017/06/08/monoculture-and-the-honey-bee/
https://www.greenpeace.org/greece/epirease/prostateuoume-melisses/
https://grist.org/article/climate-change-is-killing-bees/
https://rea.ec.europa.eu/news/eu-funded-projects-helping-protect-bees-across-europe-2022-05-
20_en
Σας άρεσε το άρθρο; Μοιραστείτε το!
